Zemsta należy do mnie

Opis

Mecenas Susane to uciekinierka ze swojej klasy społecznej – rodzice widzą w niej jeden wielki sukces, ona sama natomiast cierpi na syndrom oszustki, tym bardziej, że robotnicze pochodzenie nie pozwala jej odnaleźć się w burżuazyjnym środowisku palestry. Jak w wielu książkach NDiaye awans klasowy się tu nie do końca udaje, a cena, jaką się płaci za „życie pomiędzy” jest ogromna: mecenas Susane jest kobietą bez właściwości, pozbawioną imienia, zredukowaną do swojej zawodowej roli. Co połączy adwokatkę z morderczynią? W czym ich los okaże się podobny?

Jak w wielu książkach NDiaye przemieszczamy się w tej opowieści w czasie i przestrzeni, teraźniejszość przeplata się tu z przeszłością, krzyżują się narracyjne punkty widzenia.  Specyficzny język powieści tętni jakby osobnym życiem, nadając powieści halucynacyjne, oniryczne tempo. Nie wiemy już, co jest prawdą, a co nie, czy istnieje w ogóle jakaś prawda czy tylko poszczególne prawdy jednostek. Czy możemy ufać naszym wspomnieniom – zdaje się pytać NDiaye – czy nasza pamięć to krętaczka?

Zemsta należy do mnie swą wyrafinowaną strukturą rozsadza gatunkowe ramy. Z jednej strony czyta się ją jak thriller, z drugiej jak traktat o społecznej hierarchii, męskiej dominacji i opresji kobiet. Nie jest to jednak w żaden sposób proza ideologiczna. Rządzą nią wieloznaczność i ambiwalencja. Jak odmalowane tu Bordeaux, z jego mroczną historią handlu niewolnikami, wszystko zasnuwa mgła.

____________________

NDiaye zadaje w Zemście… wiele ważnych pytań, ale nie zapomina o tym, że najważniejsze w powieści jest opowiadać i wciągać czytelników w pracowicie i precyzyjnie utkaną sieć relacji. Dobrze zacząć nowy rok od pytania kim jesteśmy tutaj dla siebie nawzajem. Sędziami? Czy jednak świadkami małych, codziennych zbrodni na nas samych i naszej wspólnocie? W tej powieści jest jak w Polsce w styczniu – mało słońca, niewiele nadziei, a jednak jakoś staramy się iść dalej. Warto połączyć styczeń z powieścią Marie NDiaye.

Wojciech Szot, „Zdaniem Szota”